Duikvaardigheden

Onderstaande zwembadoefeningen zijn gebaseerd op de algemene theorie van leren.

Ervaren duikers weten dat oefenen in het zwembad nooit genoeg kan en de (aller) beste voorbereiding is voor zwaardere duiken. Daarbij is er specifiek voor duiken een zeer belangrijk veiligheidsverhogend element aan veel oefenen. Dus neem wekelijks je spullen mee en gebruik de winter! Oefenen in het zwembad is goed voor iedereen.

De psychologie van het oefenen

Voordat je begint met de zwembadoefeningen, eerst een stukje psychologie over leren en oefenen.* Zonder heel diep in de fysiologie van de hersenen te duiken, leidt leren tot het vormen en het versterken van uitgebreide neurale netwerken in het brein. Hoe vaker hersencellen dezelfde informatie doorgeven, des te dikker en steviger de verbindingen worden. Je hoeft steeds minder na te denken bij een handeling, tot het punt dat een handeling volledig automatisch verloopt. Een verschuiving van bewust onbekwaam (je weet dat je het niet kan) naar bewust bekwaam ( je weet dat je het kan als je er maar bij na blijft denken) naar onbewust bekwaam (je kan het en hoeft en niet bij na te denken).

Als je leert autorijden, ga je door al deze fasen. De meesten halen hun rijbewijs als ze nergens (voertuigbeheersing, verkeer, regels etc.) meer bewust onbekwaam zijn. Het rijden kost dan nog veel mentale energie maar je kan het. Nu komt het op aan op heel veel doen. Hoe beter en gemakkelijker je de auto onder controle hebt, hoe meer mentale energie je kan besteden om je veilig in het verkeer te bewegen. Dit leerproces geldt voor alle vaardigheden zoals fietsen, typen, viool spelen en natuurlijk ook duiken. De 1* en 2* opleidingen zijn typisch opleidingen die de leerlingen als minimaal “bewust bekwaam” brevetteren. Onbewust bekwaam worden moet je vervolgens zelf doen.

En nu weer duiken: oefenen om te automatiseren

Net als de voertuigbeheersing met autorijden bevat duiken veel (motorische) duik-technische vaardigheden. Hoe beter je buoyancy (trim), basis vaardigheden (masker klaren, luchtdelen), vin-techniek, veiligheidsprocedures onderwater, aan- en afklippen, boei oplaten, reelen, etc. onder controle hebt, hoe meer je bezig kan zijn met de specifieke (cognitieve) zaken van de duik zoals diepte, onderwaterleven, duikplan, zicht, computer en al het andere. Deze duik-technische vaardigheden krijg je onder controle via een “motorisch leerproces”. De stappen van dit leerproces zijn experimenteren, oefenen en automatiseren. Bij het experimenteren leer de oefening voor het eerst. Het accent ligt op het ervaren. Je maakt natuurlijk fouten en dat is niet erg (juist goed!). Daarna komt oefenen: het accent op het goed leren en verbeteren van de techniek van de beweging waarbij een leraar of instructeur je continu van feedback voorziet. Als de beweging of oefening goed wordt uitgevoerd ga je automatiseren. De beweging gaat als het ware steeds meer vanzelf en wordt steeds vloeiender (gecoördineerd) uitgevoerd.

In de oefeningen ga je dus heel veel repeteren. Herhalen, herhalen, herhalen zodat je het blind kan.

Olympische uitvoering

Als een vaardigheid is geautomatiseerd komt een volgende stap: verbinden. Je gaat nu meerdere geautomatiseerde vaardigheden samen brengen tot een nieuwe geautomatiseerde vaardigheid. Als je dat gedaan hebt, ga je verzwaren. De gecombineerde geautomatiseerde vaardigheid ga je moeilijker maken. De beweging wordt nog verder geperfectioneerd, en kan ook worden toegepast in andere situaties. Uiteindelijk ben je in staat om een vaardigheid onder alle omstandigheden geautomatiseerd uit te voeren.

Een Olympisch turner krijgt zijn turnoefeningen stap voor stap onder de knie, daarna combineert hij en vervolgens verzwaart hij tot hij in één olympische uitvoering drie vluchtelementen achter elkaar maakt. Zo kunnen wij als duikers de meest uiteenlopende duik-technische vaardigheden onder de knie krijgen. Niet bewust bekwaam maar onbewust bekwaam. En dat is de reden dat zelfs de meest ervaren duikers nog steeds bezig zijn in het zwembad. Je kan altijd nog wel ergens automatiseren, verbinden of verzwaren.

De vijandige omgeving en veiligheid

Voor duikers specifiek zit er nog een heel belangrijk extra aspect aan: veiligheid. Als je in de problemen komt onderwater wordt plots duidelijk wat een vijandige omgeving onderwater eigenlijk is. Alle noodprocedures moeten volledig geautomatiseerd zijn omdat je vaak bijzonder weinig tijd hebt om effectief in te grijpen. Typisch aan noodprocedures is dat je ze niet nodig hebt als alles goed gaat. Je oefent ze dus ook niet en sommige levensreddende vaardigheden zijn daarom nooit goed geautomatiseerd. Je kan honderden duiken maken en toch met iets heel simpels als een vollopend masker ernstig in problemen komen. Heel veel ervaring met alleen succesvolle duiken wapent je alleen tegen succes.

Als een vaardigheid nog niet volledig is geautomatiseerd, zal de vaardigheid over tijd weer wegzakken (naar bewust onbekwaam). Er is dus een extra reden om de vaardigheden die je in de opleidingen hebt geleerd, verder te automatiseren.

Stikstofnarcose overwinnen?

Bij duiken komt er nog extra het aspect stikstofnarcose bij. Hier wordt nog veel onderzoek naar gedaan. Zoals iedereen leert in de opleiding, beïnvloedt stikstof je (rationeel) denkvermogen. Stikstof onder druk inademen blijkt veel minder effect te hebben op geautomatiseerde handelingen. Dit is de reden waarom ervaren duikers veel minder effect van stikstof op diepte lijken te hebben. Ze voeren even slecht als een beginneling een cognitieve vaardigheid als een rekensom uit. Ze hebben dus even veel last van een stikstofroes als een onervaren duiker, maar omdat ze over alle duik-technische vaardigheden minder of niet hoeven na te denken, gaat het ze duik-technisch nog relatief goed af. Een onbewust bekwame ervaren duiker hoeft zich op diepte alleen te concentreren op dat ene nieuwe probleem. Alle andere handelingen zijn geautomatiseerd. Voor een bewust bekwame onervaren duiker wordt door de stikstofroes juist alles een probleem. Dat ene nieuwe probleem kan dan de druppel zijn. Nog meer redenen dus om te oefenen, automatiseren, verbinden en verzwaren.

Hieronder vind je een aantal oefeningen met tot doel om de meest belangrijke vaardigheden van de steropleidingen te automatiseren, verbinden en verzwaren. Ze zijn voor iedereen. Pak ze op en perfectioneer je duikvaardigheden stap voor stap. Maak gebruik van het voorrecht van het zwembad dat je als lid van Calypso hebt. Het zwembad ligt ervoor!!

De oefeningen

*De auteur, Olivier van der Post, is als psycholoog (cognitieve en experimentele psychologie) afgestudeerd aan de Universiteit Leiden en tevens CMAS, SDI en TDI duikinstructeur.

Dit werk valt onder een Creative Commons Naamsvermelding-NietCommercieel-GelijkDelen 3.0 Nederland-licentie.